Tu istnieją najgorsze fragmenty trasy z całego Naszyjnika Północy. Na szczęście niezbyt długie. Komuś zupełnie pomieszały się wyobrażenia turystycznej trasy rowerowej z wyczynowym downhillem, czy szlakiem konnym! Rowery pchaliśmy i ciągnęliśmy przez grząskie piaski, strome leśne zbocza i piaszczyste wydmy! Można tędy przeprawiać się rowerem górskim na niedzielnej wycieczce, ale nie z sakwami podczas wędrówki przez Pomorze. Tak było na kilku odcinkach. Reszta już była typowa dla tego szlaku – drogi żwirowe leśne i polne, a czasem asfalt. A na nich perełki naszyjnika: budownictwo sakralne, cmentarzyska skandynawskich Gotów, urokliwe krajobrazy, rwące kręte rzeczki i dzika przyroda. Widzieliśmy z bliska w majestatycznym locie bielika na odległość rzutu beretem.  

Na początek ostatniego odcinka – do Czerska – ruszyłem z kolegą. Właśnie w Czersku zakończyłem poprzedni odcinek szlaku. Postanowiłem dojechać rowerami, ponieważ żaden pociąg nie chciał nas tam dowieźć. Połączenia były zbyt skomplikowane. Do przejechania mieliśmy zatem około 120 km. Wyruszyliśmy o ósmej rano i tu zaskoczenie: miasto spowite było gęstą mgłą. W prognozie meteo nie zwróciłem na nią uwagi. Poza miastem mgła była jeszcze większa. Jechaliśmy z duszą na ramieniu, ruchliwą o tej porze drogą do Dębnicy Kaszubskiej. No cóż, to już jesień. Na szczęście po godzinie, półtorej, zaczęło wyglądać słońce i towarzyszyło nam już do wieczora. Było chłodno. Malownicze pajęczyny podświetlane porannym słońcem doczekały się kilku zdjęć. Drugie śniadanie zjedliśmy w Bytowie na skwerku, na ławce przed którą były zamocowane rowerowe pedały! Dla kogo to? Dla rowerzystów, żeby w przerwie w podróży nie odwyknąć od pedałowania, czy dla tych, którzy dopiero zaczynają jazdy rowerem? W każdym razie – bardzo ciekawy pomysł, z którym się jeszcze nie spotkałem. Na trasie dojazdowej do Czerska nie brakowało atrakcji. Ciekawym kościołem był drewniany kościół w Sominach, niestety zamknięty. Ta letniskowa wieś kaszubska leży na północnym brzegu jeziora Somińskiego, na obrzeżach Zaborskiego Parku Krajobrazowego. Dawny luterański zbór konstrukcji zrębowej, wzniesiony został w latach 1755-57 przez cieślę Westphala z Bytowa. W XIX wieku świątynię powiększono, dobudowując do niej od frontu wieżę z ostrosłupowym hełmem. Dokonali tego budowniczowie - Vosso z Lęborka i Golmer z Bytowa. Kolejna rozbudowa miała miejsce na początku XX wieku, podczas restaurowania budowli. Dostawiono wtedy zakrystię oraz wymieniono okna i drzwi. Ściany kościoła, dach oraz hełm wieży pokryte są gontem, który dodaje budowli charakterystycznego uroku. Kolejne rozbudowy nadały mu niepowtarzalny wygląd.

                                                                                                                                     Kliknij na pokaz slajdów 

Do Czerska dojechaliśmy późnym popołudniem i zrobiliśmy tu zasadnicze zakupy. W mieście wjechaliśmy na szlak Naszyjnika Północy i ruszyliśmy dalej. Przenocowaliśmy 10 kilometrów na północ od miasta. Mieliśmy za sobą 130 km. W następnych dniach przejeżdżaliśmy już znacznie mniej. Tereny były ciekawe, a przede wszystkim to piaszczyste drogi znacznie spowalniały jazdę. Dzienne przebiegi wahały się w granicach 65 - 75 km. Tylko ostatniego dnia przy dojeździe do domu nocą, osiągnęliśmy 90 km. Zbliżał się chłodny wieczór. Mieliśmy rozległy widok na zachodzące słońce. Coraz częściej słychać było klangor żurawi chociaż myśleliśmy wcześniej, że już odleciały. Przelatywały nad nami licznymi kluczami. Leciały też dzikie gęsi. Ładnie wyglądały ich czarne sylwetki na tle zachodzącego słońca. Spotykaliśmy je też z rzadka na polach. Klucze ptaków przelatywały zresztą nie tylko o zmroku. Słyszeliśmy i widywaliśmy je często. Temperatura nocą spadła do 9 stopni. W czasie kolejnych nocy odnotowywałem temperatury w granicach 7 – 10 stopni. Nie myślcie jednak, że w namiocie było mi chłodno. Wcale nie było. Byłem na to przygotowany. Tylko na rajdzie Green Velo po Podlasiu, na który wziąłem cienki letni śpiwór, czasem odczuwałem chłodek. Ciemność zapadła już przed dwudziestą, więc trzeba było dostosować rytm życia do jesiennych dni.

Pierwszą perełką naszyjnika na tym wyjeździe były kręgi w Odrach, do których dojechaliśmy, bladym świtem po 7 kilometrach doliną Wdy. Cmentarzysko kultury wielbarskiej przypisywane jest wędrówce Gotów i Gepidów ze Skandynawii nad Morze Czarne. Leży na terenie rezerwatu przyrody Kamienne Kręgi. Obejmuje 10 kręgów kamiennych i 29 kurhanów. Było miejscem zwoływania rodowo - plemiennych zgromadzeń oraz miejscem grzebania zmarłych. Ekspozycja składa się z dwóch części: w pierwszej zaprezentowano najcenniejsze znaleziska archeologiczne, dokumentujące kulturę

Stąd zmierzaliśmy dalej w kierunku północno – zachodnim do doliny rzeki Młosina i wsi Leśna położonej między jeziorami Leśno Dolne i Leśno Górne na południowo - zachodnim krańcu Pojezierza Kaszubskiego. Prawdziwą perełką jest tu modrzewiowy kościół. Jest zabytkiem architektury drewnianej, pochodzi z 1650 roku. Został ufundowany przez królową

Przenocowaliśmy nad jeziorem w sosnowym lesie na wzgórzu. Unikaliśmy jak ognia malowniczych łączek nad jeziorami, których wyszukuje się zwykle upalnym latem. Teraz to już nie ta pora. Teraz nad nimi nocami wstają chłodne wilgotne mgły. Namiot rano ocieka wodą, jak po ulewnym deszczu. Tego wieczoru miało to szczególne znaczenie, gdyż w gospodarstwie nad jeziorem, w którym braliśmy wodę, powiedziano nam, że ostatniej nocy był przymrozek. Rano ruszyliśmy dalej wzdłuż Zbrzycy. Po drodze wykonaliśmy jeszcze kilka zawijasów, które wyczynia tu szlak. Tym pojezierzem ominęliśmy szerokim łukiem miasteczko Brusy, biorące teraz udział w plebiscycie „Jesiennej Stolicy Kaszub 2015”. Brusom udało się zwyciężyć w letniej i jesiennej edycji w 2014 roku. Głosowanie odbywało się na dwóch stronach internetowych: pięknekaszuby.pl i pulskaszub24.pl. Dlaczego Naszyjnik Północy omija ten szlak?
To takie retoryczne pytanie z mojej strony. 

Przez letniskowe Swornegacie leżące nad Brdą w malowniczym zakątku Ziemi Zaborskiej, dotarliśmy do jeziora Karsińskiego. Zwiedziliśmy tu neobarokowo - modernistyczny kościół św. Barbary z 1912 roku. Dawny drewniany kościół 

z 1742 roku przeniesiony został do Kaszubskiego Parku Etnograficznego we Wdzydzach. Jest tu też Kaszubski Dom Rękodzieła Ludowego, w którym eksponowane są pamiątki i dobra kulturowe kaszubskiej wsi. Są tu narzędzia i sprzęty używane dawniej w gospodarstwie domowym, przy uprawie roli oraz eksponaty sztuki ludowej. Mieści się tu punkt informacji turystycznej, a na zewnątrz - ciekawa tablica multimedialna. Trochę się zmieniło od czasów, gdy jeździłem tu na żagle, a w miejscowej przystani zimował nasz jacht Sportina. Wypoczynkowo – żeglarskie oblicze miejscowości widoczne jest na każdym kroku. Dalej na południu na przesmyku pomiędzy jeziorami Karsińskim i słynnym Charzykowskim leżą Małe Swornegacie. Tu należało kłaść maszt, by przejść wąską rzeczką pod mostem na jezioro Charzykowskie. Stąd niespodziewanie dla mnie, szlak skręca ku zachodowi. Wolałbym przejechać wschodnim brzegiem wzdłuż owego jeziora Charzykowskiego przez znaną miejscowość żeglarską Funka do Charzykowych. Za wsią Małe Swornegacie, a przed Babilonem na 

piaszczystych sandrach porośniętych lasami sosnowymi, zaczął się ów najtrudniejszy odcinek szlaku rowerowego. Są tu najgorsze fragmenty trasy z całego Naszyjnika Północy. Jak już pisałem na wstępie, komuś zupełnie pomieszały się wyobrażenia turystycznej trasy rowerowej z wyczynowym downhillem, szlakiem konnym, czy pieszym! Obładowane rowery pchaliśmy i ciągnęliśmy przez grząskie piaski, strome leśne zbocza i piaszczyste wydmy! Można tędy przeprawiać się rowerem górskim na niedzielnej wycieczce, ale nie z sakwami podczas wędrówki przez Pomorze. Tak było na kilku odcinkach, na szczęście niezbyt długich. Następnie zatrzymaliśmy się w Polnicy. Są tu dwa kościoły, każdy ciekawy i każdy inny. Niestety pierwszy szachulcowy był zamknięty, a drugi ceglany nieczynny. Pierwszy wzniesiono w XVI wieku. Pierwotnie był to zbór ewangelicki, który potem stał się kościołem katolickim. Podczas wojen szwedzkich budowla uległa częściowemu zniszczeniu. W 1789 roku do ocalałej drewnianej wieży dobudowano nową nawę i prezbiterium konstrukcji szkieletowej z ceglanym, otynkowanym wypełnieniem. Wieża ma konstrukcję szkieletową i jest oszalowana deskami. Wieńczy ją ośmioboczna iglica z hełmem. Zabytkowy dzwon pochodzi z 1643 roku. W kościele znajdują się barokowe elementy wyposażenia: ambona, ołtarz, chrzcielnica i ławki. Są to dzieła wpisane do rejestru zabytków. Drugi kościół pw. Św. Józefa jest zbudowany z cegły i powstał w 1912 roku dla ewangelików, których wówczas wielu zamieszkiwało Polnicę. Po drugiej wojnie światowej kościół przekazano katolikom. Ten kościół jest używany rzadziej, latem odprawiana jest jedna niedzielna msza, a przez cały rok odbywają się pogrzeby. Z Polnicy już tylko krok do znanego nam Człuchowa. Nie zwiedzaliśmy go więc, a ponieważ było już późne popołudnie, to pomknęliśmy dalej na północny – zachód w kierunku jeziora Krępsko. W Sieroczynie przed noclegiem zaopatrzyliśmy się w wodę. Było to gospodarstwo z olbrzymim dymiącym ogniskiem zasnuwającym dymem całą równinę aż po horyzont. Wiedzieliśmy więc, że tam ktoś jeszcze nie kładzie się do snu. Przez Rezerwat Sosny dojechaliśmy do Krępska z drewnianym czarnym kościołem na wzniesieniu. Przenocowaliśmy w okolicach jeziora Krępsko, ale z dala od tafli jeziora, na górce w sosnowym lesie. Noc zapowiadała się chłodna więc nie chcieliśmy się znaleźć wśród porannych mgieł w mokrym namiocie. Tym razem znów był suchy. Obudził się kolejny dzień wyprawy. Pobliska dolina spowita była mgłą. Nad głowami znowu ciągnęły klucze ptactwa. Zaczęliśmy się przedzierać leśnymi dróżkami przy południowym brzegu jeziora Krępsko w rejonie Garska. Teren był pagórkowaty, miejscami podmokły, na wąskich dróżkach gałęzie zwisały nad głowami. Niekiedy trzeba było rowery pchać pod górę. Słonecznie i chłodno, ale wystarczało kilka takich etapów, by się rozgrzać. Po drodze oglądnęliśmy kościół w Gwieździnie. Robotnicy układali chodnik wokół niego.

Dalej dojechaliśmy do Koczały, której neogotycki, stuletni kościół góruje nad okolicą. Niedawno przeszedł gruntowny remont i wygląda jak nowy. Wyposażenie jest barokowe, uratowane przez wiernych z drewnianego kościoła. We wnętrzu znajdują się: późnobarokowy ołtarz główny z pierwszej połowy XVIII wieku z dwoma obrazami na płótnie, późnobarokowy lewy ołtarz boczny św. Marii Magdaleny z roku 1701, rokokowy prawy ołtarz boczny z początku XVIII wieku z późnobarokowym obrazem Matki Bożej Bolesnej, późnobarokowa ambona z początku XVIII wieku ze sławnym biblijnym Samsonem oraz rokokowa chrzcielnica z pierwszej połowy XVIII wieku. W świątyni znajdują się również zabytkowe organy. Wokół tutejszej szkoły podstawowej znajduje się arboretum z ciekawymi okazami, po którym oprowadził nas pracownik zajmujący się jego pielęgnacją. Był dumny ze swoich dokonań i zatroskany jednocześnie o ich wyniki. Za Koczałą szlak skręcił na wschód do Białego Boru. W oddali minęliśmy byłe lotnisko wojskowe w Pieniężnicy. W 1985 roku w Koczale doszło do katastrofy samolotu i śmierci pilota. Katastrofie uległ wojskowy samolot MiG-23MF z 28 Pułku Lotnictwa Myśliwskiego w Redzikowie. Pilot po przechwyceniu celu na wysokości około 1150 metrów, chcąc wyprowadzić samolot ze strefy przechwycenia wykonał zbyt energiczny wywrót przez prawe skrzydło. W efekcie maszyna wpadła w lot nurkowy.

Przebyta trasa znajduje się tutaj